Janine Janssen

‘Mensen in nood mogen nooit het slachtoffer worden van willekeur’

Prof. dr. Janine Janssen, lector Geweld in Afhankelijkheidsrelaties

Laten we beginnen met een geruststelling: Janine Janssen had een fijne jeugd en heeft nooit een gewelddadige relatie gehad. Kennelijk roept haar academische expertise dit soort vragen op, want ze worden haar regelmatig gesteld. Maar het is niet eigen ervaring die Janssen drijft in haar onderzoekscarrière: “Het is het besef dat een gewelddadige ervaring enorme impact op mensen heeft én het verschil dat goed gedifferentieerde, stevig onderbouwde, methodische veiligheidszorg daarin kan maken. Mensen in nood verdienen de best mogelijke zorg, zij mogen nooit het slachtoffer worden van willekeur binnen een organisatie.”

Als er iets is dat Janssens fascinatie voor veiligheid en geweld heeft aangewakkerd, dan was het haar beslissing om na haar studies culturele antropologie en criminologie te gaan reizen. “In Nederland voel ik me bijna nooit onveilig en als dat wel zo zou zijn, dan vertrouw ik op de politie. Dat is in landen als Colombia totaal anders. Door mijn reizen ben ik het belang van een veilige samenleving nog meer gaan inzien”, vertelt ze. Ook haar motivatie om onderzoek te doen naar geweld in huiselijke kring stamt uit die tijd: “Als het buitenshuis onveilig is, wordt je thuishaven extra belangrijk. Thuis moet je kunnen ontspannen en nieuwe energie opdoen, het is de basis voor je verdere functioneren. Als die veiligheid ontbreekt, kan dat in je hele leven doorwerken.”

Afhankelijkheidsrelaties

Janssen heeft zich gespecialiseerd in de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties; binnen het gezin of de familie, binnen organisaties (denk aan zorg, justitie, onderwijs en kerk) en op het terrein van mensenhandel. “Afhankelijkheid is op zichzelf niets negatiefs. Vroeg of laat hebben we allemaal anderen nodig, dat hoort bij het leven. Maar als macht en dwang een rol gaan spelen, kan het misgaan. Door die foute mechanismen inzichtelijk te maken, komen we dichterbij een oplossing.”

Eergerelateerd geweld

Volgens Janssen kun je geweld beschouwen als het teveel versimpelen van de realiteit: er is geen oog meer voor nuances, daarmee worden mensen tekort gedaan. Ze constateert dat eigenlijk hetzelfde geldt voor de manier waarop politie, justitie en hulpverlening vaak op geweld reageren: de interventies doen lang niet altijd recht aan de complexiteit van de situatie. Janssen wil dat veranderen. “Er is geen one-size-fits-all-oplossing voor geweld. Bij een misdrijf richten we ons primair op individuele daders en slachtoffers. Maar bij eergerelateerd geweld is sprake van een groepsconflict, er is een hele familie bij betrokken. Vaak gaat het om ernstige bedreigingen en zwaar geweld, soms leidt het zelfs tot kinderontvoering en moord. De professionals die zich hierin mengen, moeten zeer moeilijk werk doen, onder zeer moeilijke omstandigheden. Dat gaat me echt aan het hart. Ik wil ervoor zorgen dat zij beter worden toegerust.” Janssen is blij dat haar onderzoek naar de aanpak van eergerelateerd geweld mede leidde tot een nieuwe methodiek bij de politie en werd opgenomen in de opleiding voor rechters. “Mensen in nood mogen nooit het slachtoffer worden van willekeur, omdat instanties bijvoorbeeld een tekort aan kennis of menskracht hebben. Er is geen excuus voor ontoereikende zorg in dit soort situaties, vind ik.”

Publiceren als basis

De gedrevenheid van Janssen lijkt geen grenzen te kennen. Naast lector bij Avans Hogeschool is ze lector aan de Politieacademie, hoofd Onderzoek van het Landelijk Expertisecentrum Eergerelateerd Geweld van de Nationale Politie én bijzonder hoogleraar rechtsantropologie aan de Open Universiteit. Ze steekt veel energie in het delen van haar kennis. “Publiceren blijft essentieel; ik wil mijn meningen en bevindingen degelijk kunnen onderbouwen. Daarnaast vind ik het belangrijk om mijn werk ook voor niet-wetenschappers toegankelijk te maken, zo geef ik regelmatig lezingen en deel ik filmpjes op Linked In.” De lector is nog lang niet uitgekeken op haar onderzoeksterrein, zo wil ze zich in de nabije toekomst gaan inzetten voor meer bewustwording over de manier waarop de mens met de aarde omgaat. “De wijze waarop wij onze planeet en al het leven erop behandelen, is de ultieme vorm van geweld in afhankelijkheid.”

Op 16 september 2016 hield Janine Jansen haar lectorale rede. Lees hem hier.