Criminele uitbuiting
De onderzoeksgroep van het Centre of Expertise Veiligheid & Veerkracht heeft in 3 deelonderzoeken onderzoek gedaan naar criminele uitbuiting onder jongeren in Zeeland. Het eerste onderzoek stond in het teken van jongeren op reguliere middelbare scholen en mbo’s. Het tweede onderzoek is uitgevoerd op het voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs, en recentelijk is het onderzoek naar de rol van de ouders afgerond met een bijbehorend rapport.
- Geweld in Afhankelijkheidsrelaties
- Ondermijning
School als vindplaats voor signalen van uitbuiting onder jongeren
Gedwongen worden hennep te knippen, softdrugs te verhandelen, een abonnement op jouw naam af te sluiten of je bankpas met pincode moeten afstaan. Het zijn vormen van criminele uitbuiting onder jongeren waarover de Taskforce-RIEC Brabant Zeeland zich zorgen maakt. Nadat de lectoraten Ondermijning en Geweld in Afhankelijkheidsrelaties gezamenlijk onderzoek deden naar de aard en omvang hiervan op reguliere middelbare scholen en mbo’s in de provincie Zeeland (m.u.v. Tholen), vervolgden zij hun onderzoek op het voortgezet speciaal onderwijs en het praktijkonderwijs.
Eerste onderzoek – voortgezet onderwijs en mbo
Uit het eerste onderzoek op het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs in Zeeland, dat in 2022 werd afgerond, kwam naar voren dat school een belangrijke vindplaats is voor het signaleren van criminele uitbuiting. Daarnaast blijkt dat slachtoffers regelmatig worden geworven op school. Een literatuurstudie toonde bovendien aan dat jongeren met bepaalde kwetsbaarheden (zoals een verstandelijke beperking, gedragsproblemen of psychiatrische aandoening) meer risico zouden kunnen lopen om uitgebuit te worden. Deze jongeren gaan vaker naar het voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs, de locaties voor het tweede onderzoek.
Lees hier het eerste rapport
Tweede onderzoek – voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs
Het vervolgonderzoek bestond uit een literatuurstudie en een groot aantal (diepte)interviews met schoolbestuurders en schoolleiders, docenten, ondersteunend personeel, scholieren en professionals die gespecialiseerd zijn in mensenhandel. Het leidde tot vijf aanbevelingen:
- Criminele uitbuiting onder jongeren is een ernstig probleem, dat gezamenlijk aangepakt moet worden door gemeenten, onderwijs-, zorg-, veiligheids- en gezondheidszorgorganisaties;
- Educatie van leerlingen en professionals is nodig, zodat zij weten wat criminele uitbuiting inhoudt;
- Een handelingsprotocol kan scholen helpen om signalen van criminele uitbuiting eerder te herkennen, jongeren aan te spreken en adequate vervolgstappen te zetten;
- Een externe routekaart (die reeds wordt gebruikt op de reguliere middelbare scholen en mbo’s) helpt om de taken en verantwoordelijkheden van alle betrokken partijen helder maken;
- Het betrekken van ouders kan helpen bij het signaleren en tegengaan van criminele uitbuiting.
Bij het onderzoek waren de Districtelijke Stuurploeg en de bestuurlijke portefeuillehouders mensenhandel Zeeland betrokken. Alle scholen van het voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs in de provincie Zeeland (met uitzondering van Tholen) hebben deelgenomen aan het onderzoek.Het onderzoek is afgerond in december 2023. De onderzoeksresultaten, conclusies en aanbevelingen zijn terug te lezen in het eindrapport.
Derde onderzoek – rol van de ouders
De laatste aanbeveling van het tweede onderzoek beschrijft dat het betrekken van de ouders kan helpen bij het signaleren en tegengaan van criminele uitbuiting. De onderzoeksgroep probeerde in het derde en laatste onderzoek de rol van de ouders te analyseren en te achterhalen wat de ouders weten van dit onderwerp. Wat zien zij gebeuren in het leven van hun kinderen, en waar lopen zij tegenaan als ze hulp willen zoeken?
In totaal zijn er 558 enquêtes geanalyseerd en 13 ouders geïnterviewd. Daarnaast zijn er ook verdiepende interviews geweest met sleutelfiguren uit het veld om een completer beeld te krijgen van de problematiek. De resultaten laten zien dat veel ouders zich bewust zijn van het bestaan van criminele uitbuiting en dat zij zich eveneens zorgen maken over dit fenomeen. Het kunnen herkennen van (signalen) van criminele uitbuiting wordt door ouders als lastig ervaren. Ook blijkt dat zij niet altijd weten waar zij met zorgen terecht kunnen. De behoefte aan duidelijke informatie, structurele samenwerking en toegankelijke hulpbronnen is groot.
Aanbevelingen uit het onderzoek zijn onder andere:
- Investeer in passende voorlichting voor ouders.
- Zorg voor vaste, laagdrempelige aanspreekpunten.
- Versterk de samenwerking tussen ouders, scholen en professionals.
Met dit onderzoek -waarbij het perspectief van de ouders centraal staat- en de eerste twee onderzoeken -waarbij het onderwijs en de jongeren centraal stonden– is het fenomeen criminele uitbuiting onder jongeren in Zeeland in beeld gebracht.