Hoe gaan wethouders om met maatschappelijke onrust?
Het onderzoeksteam van het lectoraat Recht & Veiligheid heeft in 2024 in opdracht van de Wethoudersvereniging onderzoek gedaan naar het fenomeen maatschappelijke onrust, de rol en ervaringen van wethouders, de impact op de wethouder en wat de wethouder nodig heeft.
Wethouders werken in een uiterst complexe omgeving met speelvelden die steeds sneller veranderen. Zij moeten zich bij het maken en uitvoeren van beleid telkens verhouden tot andere overheidslagen, lokale of regionale (publiek-private) samenwerkingsverbanden en inwoners van de eigen gemeente. Democratische uitingsvormen van maatschappelijke onrust (zoals flyeracties, petities, demonstraties) zijn essentieel voor een goed functionerende democratie en leiden tot positieve veranderingen in de samenleving. In sommige gevallen wordt echter de wet niet nageleefd, zoals bij rellen, vernielingen, bedreigingen en intimidatie. Met name deze ondemocratische uitingsvormen hebben gevolgen voor het werk- en privéleven van de wethouder.
Onderzoeksresultaten
Uit het onderzoek blijkt dat meer dan driekwart van de ondervraagde wethouders wel eens te maken heeft gehad met maatschappelijke onrust, onder andere over thema’s als asiel en migratie, de energietransitie en bouw- en bestemmingsplannen. Bijna alle wethouders die hebben meegedaan aan het onderzoek zien de Rijksoverheid als medeveroorzaker van maatschappelijke onrust (95 procent). Van hen ziet 74 procent de gemeente als medeveroorzaker. De wethouders die deelnamen aan het onderzoek ervaren regelmatig druk om trouw te blijven aan voorgenomen beleid terwijl zij ook oog moeten en willen hebben voor de belangen van inwoners. Bij de omgang met maatschappelijke onrust hechten zij veel waarde aan een constructieve houding, het tijdig oppikken van signalen, het luisteren naar inwoners en het erkennen van zorgen of problemen, het afwegen en waar mogelijk samenbrengen van belangen, knopen doorhakken en het eerlijke verhaal vertellen. De deelnemende wethouders benadrukken het belang van collegiaal overleg en intervisie voor het onderling delen van ervaringen en zien voor de toekomst een meerwaarde in interbestuurlijke trainingen.
“Wethouders staan dicht bij de samenleving en zijn in staat om aan oplossingen te werken, maar dat vraagt wel consistentie en wederkerige samenwerking tussen overheidslagen” aldus de onderzoekers.
Benieuwd naar het gehele rapport?